Odsalax – maty odsalające
System ochrony roślin przed solą drogową
Opatentowana technologia – Patent PL228854
Maty odsalające ODSALAX to opracowana w ramach projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Inteligentny Rozwój 2014-2020 technologia aktywnej ochrony gleb i roślin przed szkodliwym działaniem soli drogowej. System został opatentowany w Urzędzie Patentowym RP – Patent PL228854. System ODSALAX potrafi wycofać ponad 2 kg soli spod 1 drzewa w sezonie zimowych.
Na kompletny produkt składają się maty ochronne wypełnione absorberem, które razem tworzą nowoczesny i ekologiczny system do aktywnej ochrony zieleni miejskiej. System ODSALAX skupia się na bezpiecznej i wydajnej ochronie zieleni przyulicznej i przydrogowej przed toksycznym działaniem soli drogowej stosowanej do zimowego odladzania dróg, chodników i placów. Obecnie lawinowo rośnie natężenie ruchu kołowego, które wymaga utrzymania „czarnych” odlodzonych nawierzchni w okresie zimowym. Wymusza to stosowanie środków chemicznych do szybkiego i skutecznego odladzania. Również chodniki wymagają starannego utrzymania z uwagi na rosnące natężenie ruchu pieszych. Nie można poprzestać na metodach biernej ochrony roślin przy pomocy osłon i pozostawianiu soli w obrębie chronionych obszarów. ODSALAX łączy znane już metody ochrony barierowej z dodatkowym zbieraniem soli z chronionych obszarów.
Zastosowanie:
- Ochrona drzew w obszarach silnie zurbanizowanych
- Ochrona pomników przyrody
Zrębki Salix viminalis używane w naszym systemie charakteryzują się zdolnością do wchłaniania i zatrzymywania dużych ilości wody nawet większych pod względem ciężaru, niż początkowa masa suchego drewna. Absorber jest w 100% naturalny oraz całkowicie biodegradowalny, dzięki czemu nie powstaje szkodliwy odpad. Odsolony absorber po okresie zimowym może służyć jako ściółka mulczująca.
- Materiał naturalny, łatwo dostępny i tani
- Bardzo chłonny
- Bezpieczny dla ludzi i zwierząt
- Umożliwia odzysk soli
- Biodegradowalny do kompostu
European Journal of Wood and Wood Products
Naukowe podstawy technologii ochrony roślin przed solą drogową zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie naukowym European Journal of Wood and Wood Products https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00107-020-01563-4
Nasz system ochrony roślin został zastosowany w Oslo zimą 2020/2021
Na zlecenie Oslo Kommune system ODSALAX został przetestowany zimą 2020/2021 w Norwegii.
Naukowe podstawy systemu ODSALAX
Fot.1: Obraz mikroskopowy pustych przestrzeni w matrycy organicznej zrębków wierzby wiciowej
Fot.2: Obraz mikroskopowy kryształów chlorku sodu wewnątrz pustych przestrzeni w matrycy
Wydajność absorbera w dużym stopniu jest uzależniona od przepływu solanki, co z kolei zależy od sposobu jego umieszczenia. Właściwe usytuowanie absorbera wokół chronionych roślin przez cały okres zimowy jest drugim elementem, który ma zasadniczy wpływ na skuteczność absorpcji soli z solanki.
Fot.3: Wytrącone kryształki soli na dnie modelu tacy ochronnej
Fot.4: Symulacja pracy tac ochronnych. Tace zalewane solanką co 3 dni przez okres 21 dni. (Szalki Petriego: średnica 9,5 cm, wysokość 1,5 cm)
W systemie ODSALAX można wyróżnić 3 typy mat odsalających:
Typ 1: Separacyjne mikrokolumny z dodatkową retencją
Absorber został umieszczony do plastikowych pojemnikach rozlokowanych w każdej sześciokątnej komórce. Zastosowanie specjalnych kubków umożliwia zebranie większej ilości solanki. Powolny jej odpływ przyczynia się do zwiększenia absorbcji zrębków wierzbowych. Absorpcja chlorku sodu z odpływu solanki odbywa się dzięki procesowi odparowania. Zaawansowany rodzaj tacy ochronnej nie zakłóca przepływu wody do gleby oraz wymiany gazowej. Idealnie sprawdza się do ochrony pojedynczych młodych nasadzeń. Na terenach silnie zurbanizowanych są one szczególnie wystawione na działanie soli drogowej.
Obszar zastosowania: obszary silnie zurbanizowane, centra miast – pojedyncze nasadzenia
Skuteczność w warunkach kontrolowanych: 86-93%
Skuteczność w warunkach rzeczywistych: wycofuje od 0,1 do 2,5 kg soli spod 1 drzewa
Fig.5: Separacyjne mikrokolumny z dodatkową retencją – schemat działania
Fig.6: Separacyjne mikrokolumny z dodatkową retencją – w warunkach rzeczywistych
Typ 2: Mikrokolumny
Absorber jest umieszczony w siatce połączonych małych kolumn umiejscowionych na przepuszczalnej powierzchni. Podczas przepływu cieczy z błota pośniegowego przez warstwę naturalnego absorbera roztwór chlorku sodu zostaje zatrzymany w pustych komórkach tkanek drzewnych. Tylko niewielka części płynów przechodzi przez absorber do gleby. Kiedy cała zasolona ciecz przepłynie przez absorber następuje odparowanie wody z zaabsorbowanej solanki. Po tym procesie chlorek sodu zaczyna krystalizować się wewnątrz przestrzeni komórkowych tkanki drewna oraz na zewnątrz absorbera. Ten proces powtarza się podczas całego okresu zimowego kilkukrotnie w zależności od warunków atmosferycznych i intensywności odladzania.
Obszar zastosowania: obszary silnie zurbanizowane, centra miast – pojedyncze nasadzenia
Skuteczność w warunkach kontrolowanych: 31-36%
Skuteczność w warunkach rzeczywistych: wycofuje od 0,1 do 1,5 kg soli spod 1 drzewa
Fig.7: Mikrokolumny – schemat działania
Fig.8: Mikorkolumny – w warunkach rzeczywistych
Typ 3: Pojedyncza kolumna (mulczowanie absorberem ODSALAX)
W tym systemie wytwarza się pojedynczą warstwę absorbera wokół chronionej rośliny. Powolny przepływ solanki przez złoże absorbera pozwala na częściowe wchłonięcie chlorku sodu przez zrębki wierzby wiciowej (Salix viminalis). Idealny do ochrony pasów zieleni oraz alei drzew przy drogach o dużym nasileniu ruchu. Znajduje zastosowanie w miejscach o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu. Tace te zostają dopasowane do kształtu drzew i podłoża.
Obszar zastosowania: ochrona pasów zieleni oraz alei drzew przy drogach o dużym natężeniu ruchu.
Znajduje zastosowanie w miejscach o zróżnicowanym i trudnym ukształtowaniu terenu.
Skuteczność w warunkach kontrolowanych: 28-31%
Skuteczność w warunkach rzeczywistych: wycofuje od 0,1 do 2 kg spod 1 drzewa
Fig.9: Pojedyncza kolumna (mulczowanie absorberem ODSALAX) – schemat działania
Fot.10: Pojedyncza kolumna (mulczowanie absorberem ODSALAX) – w warunkach rzeczywistych
Przykładowe realizacje
Każdy z przedstawionych systemów został przetestowany w środowisku miejskim w latach 2016-2021. Badania przeprowadzono na ulicach miasta Opola, Warszawy, Krakowa, Oslo, oraz wielu mniejszych miast. Wyniki badań dostarczają bezpośrednich dowodów na wysoką skuteczność systemu Odsalax w ochronie zieleni przyulicznej przed solą drogową. Dla zainteresowanych służymy szczegółowym raportem z walidacji systemu ODSALAX.
Oslo 2020/2021
Warszawa – pomniki przyrody
Rybnik
Opole
Zima 2017/2018
Warszawa
Kraków
Opole
Dobrodzień
Ozimek
Łącznie ochroniliśmy już ponad 1000 drzew w 10 różnych miastach. We wszystkich lokalizacjach, nad procesem walidacji czuwa Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie,
Drzewa na obszarach zurbanizowanych to jedyna zielona i naturalna część miejskiego krajobrazu. Są one najbardziej wystawione na działanie szkodliwej soli, więc zastosowanie zaawansowanego systemu tacy jest uzasadnione. Nasz aktywny system zapobiegnie odwiecznym problemom ekologicznym występującym na terenach zurbanizowanych. System ODSALAX jest pierwszą technologią, która wycofuje szkodliwą sól z ulic naszych miast. System ODSALAX jest skutecznym sposobem ograniczenia zasolenia gleb w okresie zimowym. Zastosowanie systemu pozwala utrzymać zasolenie gleb poniżej 1,0 mS/cm co jest wartością graniczną dla roślin wrażliwych.